在中华人民共和国第五套人民币50元纸币的背面，印有一座气势雄伟的建筑，它依山垒砌，群楼重叠，殿宇嵯峨，集宫殿、城堡和寺院于一体，是世界上海拔最高的建筑，也是西藏最庞大、最完整的古代宫堡建筑群。它就是坐落于西藏自治区首府拉萨市的布达拉宫。
Trên mặt trái của tờ 50 đồng NDT Nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là hình ảnh kiến trúc hùng vĩ được xây dựa vào thế núi với nhiều cụm lầu trùng điệp, điện các so le đan xen, đây là cụm kiến trúc thực hiện sự hài hòa thống nhất giữa cung điện, thành quách và chùa triền thiền viện và cũng là cụm kiến trúc có độ cao tuyệt đối cao nhất trên thế giới, đồng thời cũng là cụm kiến trúc cung điện thành quách cổ kính có quy mô lớn và hoàn chỉnh tại vùng Tây Tạng. Cụm kiến trúc này có tên gọi là cung Bu-ta-la nằm ngay trong thành phố La-sha Khu Tự trị Tây Tạng Trung Quốc.
“布达拉”是梵文译音，原意是“佛教圣地”。布达拉宫始建于公元7世纪，距今已有1300年的历史。最初为吐蕃王朝赞普松赞干布为迎娶文成公主而兴建。“Bu-ta-la” là theo cách dịch âm từ tiếng Phạn với nghĩa gốc là “Thánh địa Phật giáo”. Cung Bu-ta-la được xây từ thế kỷ thứ VII, với bề dày lịch sử 1300 năm. Ngôi cung điện này được chúa Tu-bo Chan-pu-xôn-can cho xây cất với mục đích rước công chúa Văn Thành về làm dâu.宫宇叠砌，迂回曲折，同山体有机地融合，是布达拉宫给人最为直接的感受。Cung điện trùng điệp đan xen, đường đi lối lại quanh co uốn khúc, thực hiện sự hài hòa hữu cơ giữa thế núi với cụm kiến trúc là cảm giác trực tiếp của mọi người đối với cung Bu-ta-la.布达拉宫主楼高117米，外观13层，内为9层，由寝宫、佛殿、灵塔殿、僧舍等组成，前辟有布达拉宫广场，是世界上海拔最高的城市广场。布达拉宫主体建筑分为白宫和红宫两部分。白宫横贯两翼，是达赖喇嘛生活起居地，有各种殿堂长廊，摆设精美，布置华丽，墙上绘有与佛教有关的绘画，多出名家之手。红宫居中，供奉佛像、松赞干布像、文成公主和尼泊尔尺尊公主像数千尊，以及历代达赖喇嘛灵塔，黄金珍宝嵌间，配以彩色壁画，金碧辉煌。整个建筑群占地10余万平方米，房屋数千间，布局严谨，错落有致，体现了西藏建筑工匠高超的技艺。Lầu chính cung Bu-ta-la cao 117 m, bề ngoài 13 tầng, bên trong 9 tầng, được tổ hợp bởi cung nằm nghỉ, điện Phật, điện Linh tháp, nhà ở sư sãi v.v... Phía trước là Quảng trường Bu-ta-la có độ cao tuyệt đối cao nhất thế giới. Kiến trúc chủ thể của cung Bu-ta-la được chia thành cung Trắng và cung Đỏ. Cung Trắng trải ngang quán xuyến 2 cánh, là nơi phục vụ sinh hoạt nghỉ ngơi của Đạt-lai Lạt-ma, gồm nhiều cung điện và những dãy hành lang chạy dài, bài trí tinh xảo, rực rỡ tráng lệ, trên tường có nhiều bức tranh với đề tài Phật giáo và đa phần là tác phẩm của các họa sĩ nổi tiếng. Cung Đỏ được xây ở phần chính giữa, dùng để thờ hàng nghìn cỗ tượng Phật, tượng Strongtsen Gampo, Công chúa Văn Thành, Công chúa Nê-pan Khri b"Tsun cùng với Tháp Linh các đời Lạt-ma, Khám vàng khảm châu báu, những bức tranh vách sắc màu rực rỡ. Cả cụm kiến trúc có diện tích trên 100.000 m2 với hàng nghìn gian phòng, bố cục chặt chẽ, thể hiện sự cao siêu về nghệ thuật kiến trúc của những người thợ xây Tây Tạng.布达拉宫主体建筑的东西两侧分别向下延伸，与高大的宫墙相接。宫墙高6米，底宽4.4米，顶宽2.8米，用夯土砌筑，外包砖石。宫墙内的山前部分叫作“雪城”，宫墙内的山后部分称做“林卡”，墙的东、南、西侧各有一座三层的门楼，在东南和西北角还各有一座角楼。宫墙所包围的范围全都属于布达拉宫。Hai mé Đông và Tây của cung Bu-ta-la vươn trải về phía dưới kết nối với tường vách cao lớn của cung. Tường cung cao 6 m, phần chân tường có bề rộng 4,4 m, phần đỉnh rộng 2,8 m, được xây theo phương thức dằm đất bên trong và lát gạch đá bên ngoài. Phần trước núi bên trong tường cung được gọi là “Tuyết Thành”, còn phần sau núi trong tường cung được gọi là “Rin-ca”, các mé Đông, Nam và Tây của tường đều có một tòa Môn lầu cao 3 tầng, ở 2 mé Đông nam và Tây bắc còn dựng lên một Giác lầu. Cả khu vực cung tường vây lại đều nằm trong phạm vi của cung Bu-ta-la.
布达拉宫的宫殿设计和建造根据高原地区阳光照射的规律，墙基宽而坚固，墙基下面有四通八达的地道和通风口。铺地和盖屋顶用的是叫“阿尔嘎”的硬土，各大厅和寝室的顶部都有天窗，便于采光，调解空气。宫内的柱梁上有各种雕刻，墙壁上的彩色壁画面积有2,500多平方米。
Về mặt thiết kế và kiến tạo cung Bu-ta-la đã thể theo qui luật chiếu rọi của ánh nắng, chân tường rộng vững chãi kiên cố, dưới chân tường còn có hệ thống đường ngầm thông suốt tới nhiều nơi cùng các cửa thông gió. Vật liệu lát sàn và lợp mái cho cung là loại đất cứng được gọi là “A-ơ-ca”, phần mái của các sảnh lớn và phòng nghỉ đều có cửa sổ trên nóc để thu bắt ánh sáng và thông gió. Tất cả cột trụ trong cung đều có các đồ án điêu khắc trạm trổ, trên tường thì là những bức tranh vách với diện tích trên 2500 m2.
宫内还收藏了西藏特有的、在棉布绸缎上彩绘的唐卡，历代达赖喇嘛的灵塔，明清皇帝的赦书、印玺，各界赠送的印鉴、礼品、匾额和经卷，宫中自用的典籍、法器和供器等。其中如金汁书写的《甘珠尔》《丹珠尔》（两者都是藏文的《大藏经》）、贝叶经《时轮注疏》、释迦牟尼指骨舍利、清朝皇帝御赐的金册金印等都堪称稀世珍宝，价值连城。
Trong cung còn lưu trữ Thang-ga, loại tranh màu vẽ trên gấm, một loại hình nghệ thuật độc đáo của xứ Tây Tạng, Linh tháp các đời Đạt-lai Lạt-ma, Xá thư các đời vua Minh và Thanh, con dấu triện và lễ vật tặng phẩm, biển hoành phi do các giới dâng tặng cùng với những cuốn kinh, các loại sách và điển tịch, pháp khí và đồ đựng vật giỗ được sử dụng trong cung. Trong đó nhiều tác phẩm như “Kangyur” và “Tanjur” do Ghin-chư viết (là những tác phẩm “Đại Tàng kinh” viết bằng chữ Tạng”), cuốn kinh Palm-leaf “Thời luân chú sơ”; Sarira (Buddhist relics) chỉ cốt của Thích-ca-mô-ni, kim sách ấn vàng do các đời vua Minh và Thanh phong ban đều là các báu vật quý hiếm giá trị cực cao.
1961年3月，中国国务院将布达拉宫列为首批全国重点文物保护单位；1994年12月，联合国教科文组织将布达拉宫列为世界文化遗产。
Tháng 3 năm 1961, chính phủ Trung Quốc đã xác định cung Bu-ta-la là đơn vị văn vật cấp quốc gia được bảo tồn trọng điểm; tháng 12 năm 1994, UNESCO đã xác định cung Bu-ta-la là Di sản văn hóa thế giới.
旅游须知
Kiến thức nhỏ về du lịch:
布达拉宫实行预售与限售结合的卖票制，每天参观人数限制2300人（散客票约700张），每天下午5时后预售次日以后门票。5月1日至10月31日为旅游旺季，11月1日至次年4月30日为旅游淡季。在旅游旺季，游客不能直接到购票处买票，须提前一天到布达拉宫西门“布达拉宫购票凭证发放处”排队领取“购票凭证”（一人最多可拿四张身份证领取四张购票凭证）；旅游淡季时则可直接从布达拉宫正门进入。
Vé tham quan cung Bu-ta-la được bán ra theo chế độ bán trước kết hợp với hạn ngạch, số người tham quan hàng ngày được hạn chế dưới mức 2300 người (vé bán cho khách đi riêng lẻ khoảng 700 vé), sau 5 giờ chiều hàng ngày sẽ bán vé cho ngày hôm sau trở đi. Từ ngày 1 tháng 5 đến 31 tháng 10 là mùa đông khách, từ ngày 1 tháng 11 đến ngày 30 tháng 4 năm sau là mùa vắng khách. Vào mùa đông khách du khách không được phép trực tiếp mua vé ở quầy bán mà phải đến “Phòng cấp phát chứng chỉ mua vé tham quan” ở cổng Tây của cung Bu-ta-la trước 1 hôm để nhận lĩnh “Chứng chỉ mua vé” (Mỗi người tối đa chỉ được lĩnh 4 tấm chứng chỉ mua vé); còn trong mùa vãn khách thì khách tham quan có thể trực tiếp mua vé ở quầy bán ngay cổng chính của cung.
门票价格：成人100元人民币/人（约330000越盾）；参观雪城30元人民币/人（约99000越盾），包括珍宝馆门票；参观布达拉宫金顶10元人民币/人（约33000越盾）。
Giá vé tham quan: Vé cho người thành niên 100 NDT (tương đương 330.000 VND) /người ; Vé tham quan Tuyết Thành 30 NDT (tương đương 99.000 VND)/người; Vé tham quan Đỉnh nóc vàng cung Bu-ta-la 10 NDT (tương đương 33.000 VND)/người.
在布达拉宫参观需要遵循所有藏传佛教的禁忌，例如不能带氧气瓶，不能戴帽，不能拍照（指进入宫殿以后，宫殿外可以拍一些外景），不能踩踏门槛等。
Quá trình tham quan cung Bu-ta-la cần lưu ý phải giữ những kiêng kỵ của đạo Phật Tạng truyền, thí dụ như không được đem theo bình ô-xy, không được đội mũ, không được chụp hình (khi đã vào trong cung, còn ở ngoài cung điện thì có thể chụp “ngoại cảnh”), không được phép dẫm đạp lên xà bậc cửa v.v...
到布达拉宫旅游的交通十分便利。西藏现有多条国际及省际航线。长途汽车线，四通八达。搭乘青藏铁路的话可欣赏优美的沿线风景，如果时间充裕，可以选择搭乘火车来一趟说走就走的旅行。
Phương tiện giao thông để đến với cung Bu-ta-la hết sức tiện lợi. Tây Tạng hiện đã có nhiều tuyến bay quốc tế và liên tỉnh. Tuyến xe khách đường dài cũng thông suốt tới nhiều nơi. Ngoài ra, phong cảnh dọc tuyến đường sắt Thanh Hải-Tây Tạng cũng đẹp tuyệt vời, nếu như thời gian cho phép bạn có thể làm một tour du lịch thoải mái thư giãn bằng đường sắt mà không cần một quá trình trì bị dài dòng phức tạp.
图/ CNSphoto 东方IC
Ảnh / CNSphoto IC Đông Phương
